Άρθρο στο GRtimes
Είναι γεγονός πως όλες οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν αντιμετωπίζουν ακριβώς τα ίδια προβλήματα και σίγουρα η οξύτητα διαφέρει από χώρα σε χώρα. Όμως παρατηρούνται πολλές ομοιότητες, μία ενιαία κοινή τάση των κοινωνιών, μετατοπίσεις των εκλογικών σωμάτων και αυξανόμενος ευρωσκεπτικισμός. Τα μεγάλα ζητήματα είναι κοινά. Η μετανάστευση, το δημογραφικό και η γήρανση του πληθυσμού, η εντεινόμενη ανασφάλεια, οι μεταβολές στην αγορά εργασίας και οι επιπτώσεις του παγκόσμιου καταμερισμού εργασίας είναι ζητήματα που απασχολούν όλη την ήπειρο. Ένα άλλο κοινό ζήτημα που σχετίζεται με τα ανωτέρω, είναι η υποχώρηση της μεσαίας τάξης, η όξυνση των ανισοτήτων, η υποχώρηση του ρόλου του κράτους και η αδυναμία του κράτους πρόνοιας να εγγυηθεί όσα εγγυούνταν μία ή δύο γενιές πριν.
Μια σειρά εκλογικών αποτελεσμάτων σε όλες τις χώρες της Ένωσης εδώ και πολλά χρονιά πιστοποιεί πως κάτι δεν πάει καλά. Στα γνωστά από δεκαπενταετίας ζητήματα της πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης (με απώτερο στόχο την ομοσπονδοποίηση), των δομικών αστοχιών της ευρωζώνης, του δημοκρατικού ελλείμματος και του διακυβερνητικού τρόπου λήψης αποφάσεων στα πολύ σημαντικά πεδία, αθροίζονται πλέον νέα ζητήματα που αν και γνωστά, οι επιπτώσεις τους αρχίζουν να διαφαίνονται τώρα. Η παγκόσμια οικονομική κρίση επιτάχυνε τις εξελίξεις και επανέφερε στο τραπέζι του δημοσίου διαλόγου ζητήματα που υπήρχε η ψευδαίσθηση πως είχαν ξεπεραστεί. Επανέφερε με βίαιο τρόπο το κοινωνικό ζήτημα σε μία εποχή που οι παλιές απαντήσεις δεν λειτουργούν.
Οι πολιτικές οικογένειες που ήταν οι μεταπολεμικοί πυλώνες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος – χριστιανοδημοκράτες και σοσιαλιστές/ σοσιαλδημοκράτες – υποχωρούν έναντι μιας επελαύνουσας ακροδεξιάς, έναντι λαϊκιστικών και αντισυστημικών κομμάτων. Φαίνεται ότι ο μεταπολεμικός κόσμος με τις βεβαιότητές του έχει πεθάνει και βρισκόμαστε μπροστά στην αυγή ενός νέου. Οι λαοί νιώθουν αποκομμένοι από τα τραπέζια λήψης αποφάσεων. Η ψήφος μάταιη, τα πολιτικά προγράμματα κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς παρεμφερή.
Για να είμαστε όμως αντικειμενικοί δεν πρέπει να επιρρίψουμε την ευθύνη στους ευρωπαϊκούς λαούς για τις επιλογές τους. Δεν πρέπει ελαφρά τη καρδία να ξεμπερδέψουμε ονοματίζοντας την κοινωνική διαμαρτυρία ως λαϊκισμό. Τα αιτήματα είναι υπαρκτά και βασίζονται πάνω σε παραδεδειγμένες ανεπάρκειες τόσο των εθνικών κρατών όσο και της Ένωσης να τα ρυθμίσει και να απαντήσει ικανοποιητικά.
Αν θέλουμε το Ευρωπαϊκό όραμα να συνεχίσει να εμπνέει τους λαούς και το μοναδικό αυτό ιστορικά παγκόσμιο πείραμα εθελοντικής ένωσης κυρίαρχων κρατών να συνεχίσει την πορεία του, απαιτούνται σημαντικές αλλαγές. Πρώτον, συμμετοχή στις αποφάσεις – εκδημοκρατισμός των θεσμών, αποφασιστικός ρόλος στο ευρωκοινοβούλιο. Δεύτερον, επιτάχυνση των διαδικασιών εμβάθυνσης της Ένωσης. Σύγκλιση και όχι απόκλιση. Τρίτονεπανεπιβεβαίωση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου στις σημερινές συνθήκες. Αυτό σημαίνει άρση των ανισοτήτων, άμβλυνση των ταξικών αντιθέσεων, ισχυρό κράτος πρόνοιας. Τέταρτον, δημόσιες πολιτικές αειφορίας και σεβασμού του περιβάλλοντος. Πέμπτον , κοινή αντιμετώπιση των μέγα ζητημάτων παγκόσμιας κλίμακας όπως η μετανάστευση και η ενσωμάτωση τεράστιων πληθυσμών στις δικές μας κοινωνίες.
Είναι θέματα δύσκολα που απαιτούν πολύ μεγάλη προσπάθεια, διαβούλευση και αποφασιστικότητα από τις πολιτικές ελίτ. Είναι όμως ταυτόχρονα και μονόδρομος αν θέλουμε μια Ένωση που θα στέκεται στον κόσμο έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο.